ស្វែងយល់ពីឧបករណ៍ភ្លេង តាខេ ដែលមានរូបរាងដូចសត្វក្រពើសុទ្ធសាធកាលពីសម័យដើម
ស្វែងយល់ពីឧបករណ៍ភ្លេង តាខេ ដែលមានរូបរាងដូចសត្វក្រពើសុទ្ធសាធកាលពីសម័យដើម
លោក មីស្ហែល ឫទ្ធី មានប្រសាសន៍ថា អ្នកដេញតាខេនេះ ឈ្មោះ យាយប៉ិន នៅស្រុក (ភូមិ) កំចាយចាន (ឬ កំសៃចារ? ) ខែត្រសុរិន្ទ ឈ្មោះជាផ្លូវការ ថា กำไสจาน។ លោកគ្រូ ជ័យមង្គល ទំនងជាស្គាល់ ហើយអាចប្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែមទៀតបាន។ នៅជំនាន់នោះ យាយប៉ិន មានឈ្មោះល្បីល្បាញណាស់ នៅខេត្តសុរិន្ទ។ គាត់ធ្លាប់បានទៅលេងតន្ត្រីនេះ នៅចំពោះមុខព្រះមហាក្សត្រ ហើយក៏ធ្លាប់បានសម្តែងតាមប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍លេខ៣ និងលេខ៩ នៃប្រទេសថៃ។
គាត់ថាមានខ្មែរក្រោមមកពីស្រុកបារាំង មកបបួលគាត់ទៅសម្តែងនៅស្រុកខ្មែរដែរ តែគាត់ថាមិនហ៊ានទៅទេ ខ្លាចមានគ្រោះថ្នាក់។ លោក មីស្ហែល ឫទ្ធី បានផ្តល់ប្រសាសន៍ថែមទៀតថា កាលពីសម័យដើម តៈខេ ឬ តាខេ មានរូបរាងដូចសត្វក្រពើសុទ្ធសាធ។ ខ្មែរយើងចូលចិត្ត ឆ្លាក់ក្បាលតាខេជារូបរាងក្រពើហារមាត់ មានធ្មេញ និងភ្នែក។ ប៉ុន្តែដល់រយៈកាលក្រោយៗតមក កាលៈទេសៈបានបង្ខំអោយកូនខ្មែរ បោះបង់ចោលការច្នៃប្រឌិតក្បាច់ចំលាក់រូបភាពផ្សេងៗនៅលើឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ ហើយក៏បានធ្វើឧបករណ៍ជាតាខេធម្មតាៗ ដូចយើងបានឃើញសព្វថ្ងៃនេះ។
ពេលនោះលោក មីស្ហែល ឫទ្ធី ពុំបានចាប់អារម្មណ៍នឹងគ្រឿងភ្លេងបុរាណប៉ុន្មានទេ ព្រោះលោកទៅស្រុកថៃដើម្បីរៀនអានសាស្ត្រាស្លឹករឹតខ្មែរ នៅឈៀងហ្មៃ ហើយចង់ធ្វើការស្រាវជ្រាវអំពីចម្រៀងបរ៉ឺន (ប្រឺន) របស់ខ្មែរសុរិន្ទ ទើបមិនសូវបានសាកសួរយាយប៉ិនប៉ុន្មានអំពីប្រវត្តិតាខេ។ លោកមានប្រសាសន៍ថាមានខ្មែរសុរិន្ទម្នាក់បាននាំលោកទៅជួបយាយប៉ិន បាននិយាយគ្នាក្រោមផ្ទះ ៤-១០ នាទី សួរពីចម្រៀងប្រឺន តែយាយប៉ិន ប្រាប់ថា
នៅក្នុងភូមិរបស់គាត់នោះមិនមាននរណាច្រៀងប្រឺនទេ មានតែកន្ទ្រឹម។ បន្ទាប់មក គេក៏នាំគ្នាឡើងទៅលើផ្ទះ ដើម្បីស្តាប់យាយប៉ិនលេងតេខេមួយភ្លែត។ នៅមុនពេលចាប់ផ្តើមដេញតាខេឲ្យញាតិស្តាប់លេង យាយប៉ិនបានអុជធូបដោតនៅលើក្បានតាខេនោះជាមុនសិន។ បែរមកអត្ថន័យពាក្យថា តាខេ នេះវិញម្តង។ តាខេ មានន័យថា ក្រពើ ព្រោះតាមពាក្យសៀមថា จระเข้ (ចរះខេ้) អានថា /ច-រ៉ៈ-ខេ/ ភាសានិយាយថា ตะเข้ (តះខេ้) /តៈ-ខេ/ ។
ឯគ្រឿងភ្លេង ហៅ จะเข้ (ចះខេ้) អានថា /ចៈ-ខេ/ តាមវចនានុក្រមសៀម ចៈខេ ក៏សំដៅទៅលើសត្វក្រពើដែរ តែជាពាក្យបុរាណ។ គ្រូភាសាសៀមមួយរូប មានប្រសាសន៍ថា តាខេ ទំនងជាពាក្យមន–ខ្មែរ ឬ ពាក្យខ្ចីពី ភាសាមន ព្រោះជាពាក្យដែលមាន ២ ឬ ៣ ព្យាង្គ តែពាក្យសៀមសុទ្ធសាធមានតែមួយព្យាង្គ។ ប៉ុន្តែគួរអោយឆ្ងល់ដែរ ព្រោះមនហៅ ក្រពើ ថា ကျာံ (ក្យាំ) ម៉្លោះហើយ លោក មីសែល ក៏ផ្ញើអ៊ីមែលទៅសួរ លោក ម៉ាធីយ៉ាស យ៉េន្នី (ជាជនជាតិស្វ៊ិស) ដែលបង្រៀនភាសាមន (ភាសាសៀម និងភូមា ក៏ចេះស្ទាត់ដូចគ្នា)។
លោកបានឆ្លើយតបវិញថា ជនជាតិមន ប្រើពាក្យថា ក្យាំ សម្រាប់ហៅទាំងសត្វក្រពើ ហើយគ្រឿងខ្សែតាខេនោះ ក៏មានរូបសណ្ឋាន ដូចជាសត្វក្រពើដែរ ដូច្នេះ លោកប្រាប់ថា យើងត្រូវពិនិត្យរកមើលពាក្យ ដែលមានន័យថា ក្រពើ ក្នុងអម្បូរភាសាថៃវិញ។ ភាសាលាវ និងភាសាថៃធំ (ថៃយ៉ៃ) ហៅសត្វក្រពើ ថា ແຂ້ (េេខ้) អានថា /ខែ/ គឺជាពាក្យមួយព្យាង្គ។ ម្យ៉ាងទៀត ស្រៈក៏ខុសពីពាក្យនេះ ក្នុងភាសាសៀមដែរ។
លោកក៏មានយោបល់បន្ថែមថា សៀមបានផ្លាស់ស្រៈ ដើម្បីតមពាក្យមិនអោយប្រើពាក្យសាហាវ ព្រោះក្រពើជាសត្វសាហាវ។ ចំណែកព្យាង្គទី១ ពោលគឺ ចៈ ឬ តៈ (តាមគំនិតរបស់លោក ម៉ាធីយ៉ាស យ៉េន្នី វិញ) ចៈ ក្លាយមកពី ចៅ ឬ ចាវ មានន័យថា « អម្ចាស់, លោក » (ជាពាក្យគោរព ហៅសត្វធំ និងសាហាវ) ហើយ តៈ អាចក្លាយមកពីពាក្យ « តួ » មានន័យថា ខ្លួន ដែលជាលក្ខណនាម សម្រាប់សំដៅទៅលើសត្វធំៗ
(សំខ្យានុគ្រោះ ឬ ពាក្យរនាប់ ដូចខ្មែរយើងនិយាយថា គោ ១ ក្បាល ជាដើម) ពោលគឺ គេបានយកពាក្យ តួ មកដាក់មុនឈ្មោះសត្វធំៗទាំងនោះ រួមទាំងក្រពើផង មានសេចក្តីថា ចៈខេ ឬ តៈខេ គឺជា សមាសនាម។ ឯពាក្យ ចរៈខេ តាមមតិរបស់លោក ម៉ាធីយ៉ាស យ៉េន្នី គឺជាឥទ្ធិពលរបស់ភាសាខ្មែរ ព្រោះភាសាខ្មែរសម្បូរពាក្យ ដែលចាប់ផ្តើមនឹងក្រុមព្យញ្ជនៈ ច្រ ។ រូបតាខេ ខាងក្រោមនេះ ថតដោយ លោក មីស្ហែល ឫទ្ធី ថ្ងៃទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩២៕ ប្រភពពី ៖ Keo Chanbo
