ប្រវត្តិលោកតាគង់ យាយដើង ដែលល្បីថាមានបារមីពូកែសក្តិសិទ្ធិខ្លាំងប្រចាំខេត្តស្វាយរៀង
បើយោងតាមប្រភពឯកសាររបស់មន្ទីរធម្មការ និងសាសនាខេត្តស្វាយរៀង បានឲ្យដឹងថា តាមសាវតា លោកតាគង់ យាយដើង នេះមានប្រវត្តិចាប់ផ្តើមកើតឡើងនៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមខ្មែរ និងចាម្ប៉ា។ នាសតវត្សទី៩ មានស្ដេចចាម្ប៉ាមួយអង្គ ជាមេទ័ពធំ នៃនគរចាម្ប៉ា បានលើកពលសេនាយោធាយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង ចូលមកវាយប្រហារនគរខ្មែរ តែកងទ័ពបច្ចាមិត្តត្រូវបរាជ័យរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយរលាយអស់។
ចូលមកដល់រជ្ជកាលព្រះបាទសុរិយាវរ្ម័នទី២ ដែលប្រទេសកម្ពុជាកំពុងជួបវិបត្តិផ្ទៃក្នុង នគរចាម្ប៉ាបានបញ្ជូនកងទ័ពមករាតត្បាតលុកលុយ និងកាន់កាប់ត្រួតត្រាដែនដីខ្មែរ នៅដីសណ្តរទន្លេភាគអាគ្នេយ៍។ កងទ័ពចាម្ប៉ាបានដុតបំផ្លាញផ្ទះសម្បែង ភូមិស្ថានប្រជារាស្រ្ដខ្មែរ ជិះជាន់ កាប់សម្លាប់ លួចប្លន់ ដឹកជញ្ជូនទ្រព្យសម្បត្ដិអ្នកស្រុក អ្នកភូមិខ្មែរនាសម័យនោះ។ អង្គព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ កាលបើពង្រឹងអំណាច និង រៀបចំទឹកដីឲ្យមានឯកភាពរួចស្រេចហើយ ព្រះអង្គក៏ចាប់ផ្ដើមបើកការវាយប្រហារ ដេញកំចាត់ទ័ពបច្ចាមិត្តចេញពីនគរ។
ព្រះអង្គបានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់ថា ត្រូវតែធ្វើសង្គ្រាមវាយកំទេចនគរចាម្ប៉ាឲ្យបាក់ស្បាត ហើយយកមកដាក់បញ្ចូលជាចំណុះទឹកដីខ្មែរ។ គ្រានោះដែរ ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់បានចេញព្រះរាជបញ្ជាមេទ័ពម្នាក់ (មិនប្រាកដនាម) ដឹកនាំកងពលទាហានយ៉ាងច្រើនសម្បើម ទៅវាយរុញច្រានទ័ពបច្ចាមិត្តតាមទិសអាគ្នេយ៍នៃប្រទេស ដែលបច្ចុប្បន្ននេះគឺខេត្តស្វាយរៀង។ មកដល់តំបន់មួយផែ្នកអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសកម្ពុជា ក្រុមទ័ពខ្មែរបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតអស់មួយចំនួន ខ្លះស្លាប់ដោយសារសត្រូវ អ្នកខ្លះស្លាប់ដោយសារជម្ងឺ និងមួយចំនួនទៀត បានស្លាប់ដោយការខ្វះស្បៀងអាហារ។
ជាភ័ព្វសំណាងពួកគេបានមកជួបនឹងព្រឹទ្ធាចារ្យម្នាក់ ដែលចេះព្យាបាលជម្ងឺដោយមន្តគាថា ហើយរាងកាយរបស់គាត់មានឬទ្ធិដែលកាប់មិនមុត និងដុតមិនឆេះ។ លោកព្រឹទ្ធាចារ្យត្រូវបានអ្នកស្រុកហៅគាត់ថាលោកតាថ្នាំគង់។ មេទ័ពនោះក៏បានចូលមកពឹងពាក់អាស្រ័យ លោកតាដើម្បីជួយសង្គ្រោះដល់កងទ័ព ដែលនៅរស់រានមានជីវិតដើម្បីជាសះស្បើយពីជម្ងឺនានា ព្រមទាំងសុំរៀននូវវេទមន្តគាថាខ្លះ ដើម្បីការពារពីសឹកសត្រូវ។
ក្រោយពីទទួលការព្យាបាលជម្ងឺ និងរៀនបាននូវវេទមន្តការពារខ្លួនស្រេច ហើយមេទព័នោះបានបន្តដឹកនាំទ័ពទៅមុខទៀត។ ក្នុងខណៈពេលបន្តដំណើរទៅមុខបានចម្ងាយប្រហែលជាបីយោជន៍ (៤៨គីឡូម៉ែត្រ) កងទ័ពក៏កាន់តែខ្សត់ខ្សោយស្បៀងក៏បានជួបលោកយាយម្នាក់ ដែលមានសម្បុរសស្តើង គាត់បានអនុគ្រោះដល់ទ័ពទាំងនោះ ដោយផ្តល់អាហារសម្រាប់បរិភោគ និងរក្សាទុកជាស្បៀងសម្រាប់បន្តដំណើរទៅធ្វើសឹកសង្គ្រាមនៅពេលខាងមុខទៀត។
លោកយាយដែលមានសម្បុរសស្តើងនោះ ក៏ជាអ្នកមានតំណរខាងឬទ្ធិពូកែពីលោកឳពុកគាត់ ដែលអ្នកស្រុកតែងតែមកពឹងពររកគាត់ជាប្រចាំ។ កងទ័ពដែលបានទទួលការអនុគ្រោះពីលោកតាថ្នាំគង់ និងលោកយាយសស្តើង (ដើង) ក៏បានបន្តទៅមុខទៀត និងបានទទួលបានជោគជ័យពីបច្ចាមិត្តយ៉ាងត្រចះត្រចង់។ ចំណេរក្រោយមកលោកតាថ្នាំគង់ និងលោកយាយសម្បុរសស្តើង បានទទួលអនិច្ចកម្មទៅ។ អ្នកស្រុកនៅតែមានជំនឿលើពួកគាត់ បានកសាងដីទួលមួយ (សព្វថ្ងៃនៅម្តុំវត្តកោះជុំ ក្រុងស្វាយរៀង) ដើម្បីអធិដ្ឋានព្រលឹងរបស់ពួកគាត់ឲ្យនៅឋិតថែរក្សាអ្នកស្រុក។ ពេលអ្នកស្រុកមានជួបបញ្ហាម្តងៗ តែងទៅអង្វរកឲ្យលោកតាថ្នាំគង់ និងលោកយាយសស្តើងជួយសង្គ្រោះ។
រាល់អ្នកមាននិស្ស័យដែលទៅបែរបន់ ព្រលឹងលោកតាថ្នាំគង់ និងលោកយាយសស្តើង តែងបានសម្រេចដូចសេចក្តីប្រាថ្នា។ លុះក្រោយមកអ្នកស្រុកដែលរស់នៅជាប់ដងទន្លេនេះ បានឧទ្ទិសនាមដល់ពួកគាត់ថា អ្នកតាថ្នាំគង់ និងយាយទេពសស្តើង។ យូរៗទៅក៏ក្លាយទៅជាអ្នកតាគង់ លោកយាយដើង (ស្តើង) វិញ។ លោកតាគង់ និងលោកយាយដើងមានបារមីសក្តិសិទ្ធិខ្លាំងណាស់ ទើបអ្នករស់នៅតាមបណ្តោយទន្លេវ៉ៃគោ ផ្នែកខាងលិចតែងមានជំនឿជឿជាក់រហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។ លុះដល់សម័យអាណានិគមបារំាងគ្រប់គ្រងខេត្តស្វាយរៀង ថ្ងៃមួយមានរដ្ឋការបារាំងម្នាក់ បានទៅជួបថ្វាយបង្គំព្រះមេគណខេត្តស្វាយរៀង ព្រះនាមគង់ ដែលព្រះអង្គគង់នៅវត្តព្រៃលាក់ (វត្តព្រៃឆ្លាក់)។
រដ្ឋការបារាំងនោះបានសួរព្រះអង្គថា តើនៅទឹកដីនេះមានទីកន្លែងណាទៅ ដែលជាទឹកដីជយភូមិអាចកសាងបន្ទាយបាន។ ព្រះមេគណគង់ព្រះអង្គបានសម្លឹងឃើញតំបន់នៅខាងលិចទន្លេវ៉ៃគោ (បន្ទាយទាហានបច្ចុប្បន្ន) មានបឹងតូចធំ វាលទំនាបលិចទឹកជាប្រចាំដូច្នេះមានតែប្រាប់ឲ្យយកកន្លែងនោះទៅ។ ក្រោយមករដ្ឋការបារាំងនឹងលុបបឹងតូចធំវាលទំនាបនោះ ឲ្យក្លាយទីគោក ហើយបានរៀបចំបន្ទាយនៅទីតាំង ដែលព្រះមេគណគង់បានមានសង្ឃដិកាចង្អុលបង្ហាញ។ ក្រោយពីបន្ទាយបារំាងបានកសាងរួចរាល់ម្តុំនេះ ក៏បានសាងសង់នូវអគាររដ្ឋបាលផ្សេងៗជាបន្តបន្ទាប់ រហូតមកក៏បានក្លាយជាទីប្រជុំជន។
សម័យនោះមានខ្មែរយើងមួយចំនួនធំបម្រើការឲ្យរដ្ឋការបារាំងដែរ។ ថ្ងៃមួយនារដូវប្រាំងមានរដ្ឋការបារាំងមួយក្រុមបានជិះរថយន្តឆ្ពោះទៅទិសខាងត្បូង ដោយឆ្លងកាត់អាស្រមលោកតាគង់ និងយាយដើង (នៅទល់មុខវត្តកោះជុំសព្វថ្ងៃ) ដោយក្រុមរដ្ឋការទាំងនោះ បានស្រែកហ៊ោរកញ្ជ្រៀវយ៉ាងសេចក្តីសប្បាយរីករាយ។ មួយសន្ទុះក្រោយមករថយន្តនោះក៏ជាប់ផុងលើដីគោក ទោះបីនាំគ្នាចុះរុញយ៉ាងណាក៏រថយន្តនោះមិនអាចរំកិលទៅមុខទៀតបានឡើយ។ ខណៈនោះមានអ្នកស្រុកបាននាំគ្នាមកមើលហើយប្រាប់ថា ពួកអស់លោកប្រហែលជាបានធ្វើអ្វីមិនគប្បីនៅទីនេះ ហើយបានជារថយន្តជាប់ផុងនៅទីនេះ។
ដូច្នេះដើម្បីបានទៅរួចសូមថ្វាយភ្លេងពិណពាទ្យ និងសុំខមាទោស បារមីលោកតាគង់-យាយដើង ទៅនឹងបានរួចពីគ្រោះភ័យនេះហើយ។ ស្តាប់អ្នកស្រុកនិយាយយ៉ាងនេះ ហើយខ្មែរយើងម្នាក់ដែលបម្រើឲ្យក្រុមរដ្ឋការបារាំង បានទៅរកភ្លេងពិណពាទ្យប្រគុំបួងសួង និងសុំខមាទោសរួចរាល់កាលណារថយន្តនោះ ក៏អាចបន្តដំណើរទៅមុខទៀតដោយសុវត្ថិភាព។ចាប់ពីពេលនោះមកដោយពួកគាត់មានជំនឿលើបារមីលោកតាគង់ និងយាយដើង ក៏នាំគ្នាកសាងអាស្រមតូចមួយ នៅប្របខាងលិចមាត់ទន្លេវ៉ៃគោ ហើយបានអញ្ជើញបារមីលោកតាគង់ និងយាយដើង មកសណ្ឋិតនៅទីនេះជារៀងរហូតមក។ ព្រោះទីតាំងចាស់ស្ថិតលើដីកោះតូចមួយហើយលិចទឹកខ្លាំងក្នុងរដូវវស្សាជាហេតុពិបាក ក្នុងការធ្វើដំណើទៅបន់ស្រន់។
ក្រោយមកដោយមានគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ លោកជំទាវឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ម៉ែន សំអន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា និងអធិការកិច្ច និងលោក ម៉ែន វិបុល អភិបាល នៃគណអភិបាលខេត្តស្វាយរៀង បានរៀបចំកសាងនូវទីសក្ការៈ ដ៏ស្រស់ស្អាតថ្មីមួយឡើងស្ថិតនៅលើទីតាំងចាស់ គឺអាស្រម (លោកតាគង់ យាយដើង) ខាងក្រោយមន្ទីរគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ខេត្តស្វាយរៀង ស្ថិតក្នុងភូមិមេភ្លើង សង្កាត់ស្វាយរៀង ក្រុងស្វាយរៀង ខេត្តស្វាយរៀង ។
ពិធីដង្ហែរ និងអភិសេករូបសំណាក លោកតាគង់ យាយដើង បានប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៨ កន្លងទៅនេះ ដោយមានវត្តមានចូលរួមពីសំណាកអ្នកមុខអ្នកការប្រចាំខេត្តស្វាយរៀងជាច្រើនរូបផងដែរ។